Waar het werkelijk in de Kerk om zou moeten gaan vind je meestal in de marge in plaats van dat het corebusiness is. Ik heb dat al eens eerder betoogd ten aanzien van de mystiek. Het lijkt me de kernervaring waar het wezenlijk om draait, maar meestal verdwijnen de mystici in de marge van de Kerk. Het betreft eigenlijk niet alleen mystici die in de marge zitten en als ze niet uitkijken over de rand in de vrije wereld belanden, het gaat ook op voor radicaal maatschappelijk bewogen geestelijken en leken. Het lijkt wel of ik een heel stuk van mijn verleden niet paraat heb. Ik weet nog goed eind jaren zestig van de vorige eeuw dat ik door de Pax Christi Vredesbeweging mij ook ging interesseren voor wat later bevrijdingstheologie is gaan heten en dat -zo lijkt het wel- een harde en wrede dood is gestorven. In mijn jeugdig idealisme werd ik lid van een Zuidamerikaanse vakbond (CLASC, later CLAT), adopteerde een Braziliaans gezin en schreef zelfs een brief aan Dom Helder Camara, bisschop van Recife. Ik kreeg nog antwoord ook: het was goed om mensen in zijn streek zo te helpen! Ik had een affiche hangen met Dom Helder Camara erop. Ik weet niet meer precies de tekst, maar het eindigde met: begin van het begin is je eigen innerlijke bevrijding! Dus voor je aan politieke actie kunt doen moet je zelf innerlijk vrij zijn. Deze spreuk hield mij goed in evenwicht.
Toen ik voor mijn kandidaatsexamen aan de Universiteit een scriptie schreef over de Nicaraguaanse activist en priester Ernesto Cardenal, zag ik dat politiek en mystiek onverbrekelijk bij elkaar horen. Alleen zo neem je het Evangelie serieus. Het was mooi om te zien dat bij Ernesto Cardenal dat zo mooi verwoord werd in zijn poëzie, die zich ontwikkelde tot een verwoorden van een soort kosmische universele mystiek. Heel eigentijds en radicaal Evangelisch. Ik kon niet begrijpen dat hij zijn priesterambt niet meer mocht uitoefenen toen hij in het bevrijdde Nicaragua minister van Cultuur en Onderwijs werd. Toen Paus Johannes Paulus II een bezoek bracht aan dat land passeerde de Paus ostentatief Cardenal. Shocking! Als Cardenal cs en hun opvattingen niet terug te voeren zouden zijn op het program van Jezus, waar staat de Kerk dan eigenlijk voor?
Mag je alleen risicoloos wat goeds doen voor de armen of zo? Rommelmarkten houden? Brood uitdelen? Ik heb dat beleid van de Kerk nooit goed begrepen. Ik begreep ook niet dat het socialisme een gevaar voor de kerk vormde, ik vond het nu juist zo bij elkaar horen!
Terugkijkend was ik op een goed moment student en kon ik nieuwe wegen gaan, die er wat mij betreft echt toe deden. Ik vond de bevrijdingstheologie echt ergens over gaan. Guttiérez en Boff waren helden, net als Cardenal, van wie ik trouwens ook nog een brief bezit! Het socialisme is de onbetaalde rekening van een burgerlijk en kapitalistisch christendom. Dat lijkt mij dus gewoon niet kunnen. Juist Jezus was altijd tegen de status quo, en is eeuwenlang misbruikt voor politieke doeleinden. Dat is ook hier zo, maar zeker in Zuid Amerika.
Ik vind dat Lenoir in zijn boek over de Filosofie van Christus zo mooi aantoont dat alle basiskenmerken van het christendom eigenlijk allemaal gesaeculariseerd zijn. De Franse Revolutie ging met Vrijheid, Gelijkheid en Broederschap er vandoor. Socialisme met de rechtvaardigheid. Ik kan heel goed begrijpen dat een priester in Zuid Amerika radicaliseert. Wat stellen de sacramenten voor als ze geen uitdrukking geven aan het leven zoals Jezus dat leefde? Wat ben je aan het doen als het Evangelie verwordt tot een risicoloos gebabbel over futuliteiten?
Al deze dingen kwamen bij me op toen ik het krantenbericht las over Marco Arana, die vanwege het opkomen voor zijn Peruviaanse gelovigen zijn priesterschap niet meer mag uitoefenen. Nu verstaat er eens iemand waar een voorganger voor moet gaan en dan word je op non-actief gezet! Hij wordt El Diablo (zie foto) genoemd, de duivel, omdat hij heeft voorkomen dat een goudmijnbedrijf mag gaan graven op een Heilige Berg. Marco Arana leerde van zijn gelovigen dat je de Aarde niet mag uitbuiten. Voor zijn gelovigen is het Moeder Aarde, Moeder Water. De aanwezigheid van God wordt gevoeld in de grond, de planten, de dieren. Het lijken de oude Saksen en Kelten wel!
Nu leef Arana voortdurend in angst dat hem iets kan overkomen. Hij wordt de duivel genoemd...vandaag ging het Evangelie er ook over. Jezus werd ook als Satan gezien. Hij merkt dan op dat Satan deze dingen nu juist niet zou doen, die Hij wel doet! Als je Jezus wilt navolgen kun je dus gedemoniseerd worden! Nu noemt Arana zich een mobiele priester. Hij illustreert zijn moeilijke bestaan met woorden uit psalm 126: zij die zaaien in tranen, zullen oogsten met gejuich! Ik hoop het!
Maar wat je er ook van vindt: Arana neemt de Kerk wel serieus, al nemen ze hem niet serieus. Hij leerde als voorganger als eerste Lichaam en Bloed van Christus tot zich te nemen. Als voorganger mag je het voorbeeld geven aan je medegelovigen. Anders zou het er op lijken dat je bij een afgrond zou staan en tegen anderen zou zeggen: springen jullie maar eerst, want er kan je niets gebeuren...Nee, je wordt pas geloofwaardig als je eerst springt! Arana begrijpt wat de heilige Communie wil zeggen. Nu de Kerk nog!
