woensdag 9 maart 2011

Vasten


Vandaag is het vasten- en onthoudingsdag. Het is Aswoensdag en na enige dagen uitleven in de carnaval wordt de mens geacht zijn stoffelijkheid en sterfelijkheid te gedenken. Is vasten zinvol eigenlijk? Blijkbaar niet. Het is niet voor niets terug gebracht tot 2 'verplichte' dagen voor een gemiddeld gezond mens. De zin werd kennelijk niet echt verstaan.

Ik hoor van oudere (ex-)katholieken vaak wel nostalgische verhalen over het vastentrommeltje. Maar dat was kennelijk toch niet zo leuk dat je het in stand hebt gehouden en het ook niet je kinderen of kleinkinderen hebt aangeraden om te doen.
Is je iets onthouden zinvol? Wellicht wel als een ongeremd aan iets toegeven negatieve gevolgen heeft. Overgewicht bijvoorbeeld of een verslaving.

Verslaving maakt onvrij. Ik heb de verslavingsproblematiek van dichtbij meegemaakt in de gevangenis en ik moet zeggen dat ik eigenlijk veel respect heb voor een verslaafde. Ik zou het nog geen dag volhouden wat zij allemaal moeten doen om de verslaving in stand te houden.
Dat je slaaf geworden bent en geregeerd wordt door een absurde behoeftigheid is een hel.
Vasten heet bij hen afkicken. Dat valt nog niet mee. Want wat houd je over?
Is het alternatief sterker dan de positieve ervaringen van de verslaving? Velen zeggen van niet.

De Vasten worden vaak ingeluid door vermaning. M. vertelde mij gisteren dat aswoensdag werkelijk een anticlimax vormde op de carnaval. Zo werd de feestelijkheid van het carnaval op die dag door een donderpreek te niet gedaan. Er was kennelijk iets fouts aan, dacht zij. Maar niemand zei haar waarom. Ik heb maar een paar keer in mijn leven carnaval gevierd. Wellicht vallen hieronder ook de Nijmeegse vierdaagsefeesten en de Pax Christivoettochten. Ik heb die uitzinnige vreugde altijd als heel positief ervaren, verbroederend. Juist vanwege onze sterfelijkheid kunnen we vieren, mogen we feesten en moet je je gewoonweg eens in de zoveel tijd lekker te buiten gaan. That's life!

Ik ga wel naar de viering van aswoensdag omdat ik het besef van onze sterfelijkheid best in herinnering wil houden. Het is goed dat iemand eens uitdrukkelijk tegen je zegt dat je stof bent.
Tja, wat ben je eigenlijk? Wat is dat stoffelijke? Verwerpelijk?
Doet het er niet toe? Ik zou zeggen dat het het enige is. Je bent je lichaam. Of beter in het Engels: je bent je BodyMind.
Je zou op aswoensdag eens moeten preken over onze sterfelijkheid en ons leven vanuit de neurowetenschappen. Een voor de Kerk onontgonnen terrein. Een boek als van Swaab 'We zijn ons brein' zou toch een heel ander type preek opleveren dan waar de gemiddelde geestelijke traditioneel over preekt.

Vandaag in Trouw gaat het ook over vasten. Het schijnt geen boete te zijn maar bevrijding! Nou, mooi gezegd. Maar dan weet je niets over de boetepraktijken van de Kerk in de loop der eeuwen. Ik heb er nog nooit iemand van horen getuigen dat het bevrijdend was! Ik houd mij aanbevolen voor een dergelijk getuigenis.
Dat het vastentrommeltje passé was is pas bevrijding als ik mensen er over hoor. Vasten is loslaten zegt men en dat is goed, je onthouden is goed, omdat je je dan bezint op wat je belangrijk vindt.
Vast wel waar, maar het valt me op dat ik nog nooit iemand heb ontmoet die vastte met een blij gezicht, zoals Jezus voorstelde! Men doet er vooral ernstig over. 'Dat het wel eens goed is' en 'dat het heel zinvol kan zijn'! Ik vraag dan altijd maar wat het met iemand heeft gedaan en wat de verrijking erdoor is.
Ik ken niemand die getuigt dat hij door het vasten een beter mens is geworden, een ommekeer in zijn leven heeft gemaakt, of echt heeft geleerd los te laten. Het gaat vooral over een vroom beamen van deze praktijk.
Het is vaak iets wat gewoonweg moet. Zo zeiden mij bijvoorbeeld moslims over de ramadan (ze klagen erover dat je juist in de ramadan aankomt, omdat je pas laat mag eten!).

Ik lees in Trouw vooral zinnen die voor mij vragen om een antwoord dat ik nu weleens echt wil horen. Zo lees ik: 'Vasten is niet alleen onderdeel van boete en inkeer, maar ook een zaak van vreugde. Ik heb het idee dat christenen opnieuw ontdekken dat vasten iets moois is dat vreugde schenkt.'
O, denk ik dan: Waar bevinden zich deze christenen die dit hebben ontdekt? Wat is dat dan voor een soort vreugde? Wat is er nou voor moois aan vasten?
Dat krijg ik niet mee bij zo'n statement. Ik heb er nog nooit iets over gelezen in een tijdschrift, ik ken geen geestelijke die erover preekt. Ik hoor alleen dat 'het wel goed zou zijn'...dus, leg uit!
Zo wordt kennelijk een traditie doorgegeven. De Ouden deden het al dus het moet wel goed zijn. Maar is het ook zo? Als het echt zo was zou ik met plezier gaan vasten.
Bij de inkeer helpt het mij bijvoorbeeld helemaal niet. Ik ga juist aan eten zitten denken. Door mijn rommelende maag verlang ik de hele tijd naar een maaltijd. Nee, het is duidelijk dat vasten aan mij niet besteed is. Dit blog schrijven verleidt mij zelfs vandaag zin in iets lekkers te krijgen!

Ik geloof ook niet dat vasten mij de Heer meer nabij brengt, noch dat vasten helpt om God iets te ontfutselen. Het stemt God mijns inziens niet speciaal goedgunstig. Het zet God niet meer aan tot barmhartigheid.
Al vind ik het 'Parce, Domine, parce populo tuo' een mooi gezang:
'Spaar ons, Heer, ontzie Uw mensen', mijn Heer is liefde.
Mijn Heer geeft om niet, belangenloos,
omdat God mij teer bemint....