Ik ben ontzettend gaan houden van de term IJssellandmystiek. Het is een lekker woord om uit te spreken en om op te schrijven. Lekker eerst die hoofdletter I en dan voorkomen dat de J een kleine letter wordt. Dat staat lelijk. En dan die twee essen en die twee ellen. De a zo mooi in het midden van ee, ie en ij.
In 2004 heb ik telefonisch over de term van gedachten gewisseld met Prof.dr. Rudolf van Dijk van het Titus Brandsma Instituut in Nijmegen. Hij bracht meerdere alternatieven in. Onder andere "Sallandse mystiek". Uiteindelijk vond hij met mij mijn term IJssellandmystiek net iets beter het hele gebied van de IJssel en van de Devotio Moderna bestreek. Dus dat is het geworden.
Ik heb de term voor het eerst gebruikt in het liturgieboekje van de Getijden van de Eeuwige Wijsheid. Deze vesper in de stijl van de Moderne Devotie vond plaats op 13 juni 2004 in een kerk in één van de IJsselsteden. Het woord verving de klassieke term, maar inmiddels zie ik in deze term een hedendaags vervolg op die grondinspiratie van toen (14e eeuw).
Zoals je kunt zien aan het sjabloon van de blog gaat het me nu om een hedendaagse mystiek, breed en weids van opzet, waarin mensen weer kunnen ontdekken waar het in het leven echt om gaat. Waar gaat het dan om? Ik zou dat voor nu willen definiëren als leren kijken en leven vanuit een goddelijke, ons transcenderende, werkelijkheid die deze werkelijkheid doordringt. In het grieks perichorése geheten en in het latijn circumpenetratio. Deze wederzijds elkaar doordringende werkelijkheden openbaren zich als één geheel (nondualistisch) in de ervaring van het hier en nu, het eeuwig zijn. Op het moment dat je helemaal samenvalt met jezelf en het leven totaal kunt accepteren zoals het is. Total acceptance vind ik de basisterm voor mystiek leven. IJssellandmystiek wil een eigentijds beeld scheppen om daarin de mystieke ervaring te leren verwoorden.
Het sjabloon van dit blog is er een beeld van. Je vermoed de rivier, maar ziet de groenende oevers. De paardenbloem is een mooi beeld van het vluchtige van het leven, maar dat tevens heel vruchtbaar is en zich snel wijd verspreidt. Vol potentialiteit waaien de zaadpluisjes de wijde wereld in om hun bloemenpracht elders te tonen. Een veld paardenbloemen in bloei vind ik iets waar ik heel blij van word. Zo'n pluizenbol wegblazen geeft een soort kinderlijk plezier. Alle associaties met de IJssellandmystiek geven vreugde...dat wil het blog ook uitstralen en ik hoop dat het lukt.
Voor mij is Christus het symbool voor de Stiltekern in ons hart. Zijn devies in het Evangelie naar Johannes is de mijne: 'opdat je vreugde volkomen wordt'.
Het zal duidelijk zijn dat ik het transcendente en de innerlijke Kern als iets persoonlijks ervaar. Ik hoop dat nog eens uit te leggen. Al kan ik het me ook wel onpersoonlijk voorstellen, maar zo ervaar ik het niet.
Op het boekje van de Getijden van de Eeuwige Wijsheid van 13.06.2004 staat dan ook als ondertitel "Jezus, wonderlijke vrolijkheid des harten".
Daar gaat het precies om: een wonderlijke vrolijkheid des harten. Ach, dat iedereen daar deelgenoot van mag worden in het nieuwe jaar. dat is mijn grootste wens!
vrijdag 31 december 2010
donderdag 30 december 2010
Stroom als een rivier....
Dit jaar wilde ik een nieuwjaarskaart maken met een tekst uit de opera "Roméo et Juliette" van Gounod en met afbeeldingen van de Chinese kunstenaar Yue Minjun (1962). Minjun is een vertegenwoordiger van de stroming der cynisch realisten die in China opkwam rond 1990.
Hij schildert vooral breeduit lachende mensen. En dan meestal meerdere personen op een rij.
Vrolijk, maar vervreemdend. Passend in de merkwaardige situatie waarin China zich bevindt. Associatief passen deze lachende mensen bij de spreuk die ik op het oog had. In de opera van Gounod zeggen zowel Juliette en Frére Laurent in de vierde acte:
"Als God zelf je daartoe uitnodigt,
lach dan de levensweg toe die zich voor jou opent."
Zo vrolijk ziet de levensweg er bepaald niet uit van Juliette en van Roméo...en dan deze zin!
Het heeft vast te maken met Shakespeare's opvatting dat het leven een schouwtoneel is en dat je je rol zo goed mogelijk moet spelen.
Het leven als droom, als illusie, een tijdelijk gebeuren. Wat is werkelijkheid? Vanavond vertelde een collega mij dat een vrouw vroeger in een concentratiekamp heeft gezeten en werd 'behandeld' door dr.Mengele. Door een werkzaam leven krabbelde ze overeind uit deze verschrikkelijke ervaring. Ze leerde weer gelukkig zijn. Maar nu is ze dement.... en terug in het kamp en beleeft voortdurend de realiteit ervan. Wat is het leven waard en waarom ga je op het eind van je leven terug naar zo'n hel?
Is het een natuurlijke kwestie?
Is de mens nu eenmaal zo gebouwd en kan alles domweg deformeren?
In religieuze- of mystieke zin heb ik er geen antwoord op.
Zo'n kaart met Minyun's lachende mensen zou ik aan haar niet durven geven met die spreuk erbij. Ik ben er ook zelf niet uit waarom ik zo'n kaart wilde ontwerpen. Ik doe ieder jaar eigenlijk wel een geslaagde poging en stuur die dan ook weg. Maar nu niet. Ik kan de kaart niet goed uitleggen. Dat komt nog wel misschien.
De kaart symboliseert ook niet echt het levensthema van waaruit ik momenteel leef.
Sinds vorig jaar ben ik me heel erg bewust van het vlietende leven. "Alles stroomt" zeg ik met Herakleitos. In december 1987 was het ook al een thema, maar toen heb ik geen nieuwjaarskaart gemaakt geloof ik. Ik maakte wel een haiku die mij heel dierbaar is geworden:
stroom als een rivier
zonder toen of later
het is altijd hier
Ik heb al een paar jaar een penvriendin met wie ik in Lourdes ben geweest en met wie ik daarover correspondeer. Ze schonk mij in 2009 in Lourdes een beker met mijn haiku erop en waarmee we een ritueel voltrokken met het water uit de bron. Bij de haiku en bij het gebeuren in Lourdes hoort het boek van Hermann Hesse "Siddhartha", waarin ook de rivier voorkomt als symbool van het vlietende leven.
Ik houd van rivieren en heb niet voor niets de naam "IJssellandmystiek" bedacht. In mijn kamer heb ik een mooie houtsnede waarop je de IJssel zo mooi kunt zien stromen. Ik zal deze haiku dus dit jaar gebruiken om de dynamiek van mijn leven aan te geven. Ook bijzonder: mijn voornaam Eddy heeft in het Engels ook alles met water te maken. Eddy betekent: werveling, draaikolk, maalstroom. Als werkwoord: (doen-) dwarrelen, kolken, wielen. Een eddy-current is een 'vagebonderende stroom'. Dat klinkt ook interessant. Al weet ik niet wat dat is. Het heeft met electriciteit te maken, begrijp ik.
Het lijkt me wel okay om nu met deze haiku iedereen nieuwjaar te wensen met al deze associaties erbij. Stroom maar.... leef maar!
Hij schildert vooral breeduit lachende mensen. En dan meestal meerdere personen op een rij.
Vrolijk, maar vervreemdend. Passend in de merkwaardige situatie waarin China zich bevindt. Associatief passen deze lachende mensen bij de spreuk die ik op het oog had. In de opera van Gounod zeggen zowel Juliette en Frére Laurent in de vierde acte:
"Als God zelf je daartoe uitnodigt,
lach dan de levensweg toe die zich voor jou opent."
Zo vrolijk ziet de levensweg er bepaald niet uit van Juliette en van Roméo...en dan deze zin!
Het heeft vast te maken met Shakespeare's opvatting dat het leven een schouwtoneel is en dat je je rol zo goed mogelijk moet spelen.
Het leven als droom, als illusie, een tijdelijk gebeuren. Wat is werkelijkheid? Vanavond vertelde een collega mij dat een vrouw vroeger in een concentratiekamp heeft gezeten en werd 'behandeld' door dr.Mengele. Door een werkzaam leven krabbelde ze overeind uit deze verschrikkelijke ervaring. Ze leerde weer gelukkig zijn. Maar nu is ze dement.... en terug in het kamp en beleeft voortdurend de realiteit ervan. Wat is het leven waard en waarom ga je op het eind van je leven terug naar zo'n hel?
Is het een natuurlijke kwestie?
Is de mens nu eenmaal zo gebouwd en kan alles domweg deformeren?
In religieuze- of mystieke zin heb ik er geen antwoord op.
Zo'n kaart met Minyun's lachende mensen zou ik aan haar niet durven geven met die spreuk erbij. Ik ben er ook zelf niet uit waarom ik zo'n kaart wilde ontwerpen. Ik doe ieder jaar eigenlijk wel een geslaagde poging en stuur die dan ook weg. Maar nu niet. Ik kan de kaart niet goed uitleggen. Dat komt nog wel misschien.
De kaart symboliseert ook niet echt het levensthema van waaruit ik momenteel leef.
Sinds vorig jaar ben ik me heel erg bewust van het vlietende leven. "Alles stroomt" zeg ik met Herakleitos. In december 1987 was het ook al een thema, maar toen heb ik geen nieuwjaarskaart gemaakt geloof ik. Ik maakte wel een haiku die mij heel dierbaar is geworden:
stroom als een rivier
zonder toen of later
het is altijd hier
Ik heb al een paar jaar een penvriendin met wie ik in Lourdes ben geweest en met wie ik daarover correspondeer. Ze schonk mij in 2009 in Lourdes een beker met mijn haiku erop en waarmee we een ritueel voltrokken met het water uit de bron. Bij de haiku en bij het gebeuren in Lourdes hoort het boek van Hermann Hesse "Siddhartha", waarin ook de rivier voorkomt als symbool van het vlietende leven.
Ik houd van rivieren en heb niet voor niets de naam "IJssellandmystiek" bedacht. In mijn kamer heb ik een mooie houtsnede waarop je de IJssel zo mooi kunt zien stromen. Ik zal deze haiku dus dit jaar gebruiken om de dynamiek van mijn leven aan te geven. Ook bijzonder: mijn voornaam Eddy heeft in het Engels ook alles met water te maken. Eddy betekent: werveling, draaikolk, maalstroom. Als werkwoord: (doen-) dwarrelen, kolken, wielen. Een eddy-current is een 'vagebonderende stroom'. Dat klinkt ook interessant. Al weet ik niet wat dat is. Het heeft met electriciteit te maken, begrijp ik.
Het lijkt me wel okay om nu met deze haiku iedereen nieuwjaar te wensen met al deze associaties erbij. Stroom maar.... leef maar!
God als kunstvorm
Ik keek van de week naar het interview van Paul Witteman met Herman Finkers. Een merkwaardige tegenstelling. Het viel me op dat Witteman niet in staat was het enthousiasme te delen van Finkers over het geheim van het leven. Ik vind Herman Finkers zelf een geweldige ambassadeur van het katholicisme en proef bij Witteman dat zoiets helemaal niet mag. Terecht noemt Willem Pekelder in Trouw hem een rationalist. Ik houd van verstandige mensen en ik vind het heerlijk om mijn verstand te gebruiken. Maar je terugtrekken op je verstand is iets wat ik zelf niet kan. Net als Herman wil ik leven uit het besef dat het leven een heel vreemd onbegrijpelijk geheim is en zoek daar steeds woorden voor, ook al weet ik dat ze ontoereikend zijn. Ik wil het erover hebben, al weet ik dat ik er eigenlijk over zou moeten zwijgen. Ik ben verrukt van het idee dat God bestaat. Ik weet geen ander woord voor die basiservaring.
Het is liefde, schoonheid, transparantie, intensiteit.
Gisteren sprak ik iemand voor wie God tussen mensen gebeurde. Een dergelijke interrelationele opvatting deel ik niet zonder meer.
Natuurlijk kun je God ook samen met anderen beleven. Dat ervaar ik vaak genoeg als ik met andere mensen samen vier, maar vind een dergelijke opvatting reductionisme. Het transcendente van God verdwijnt ermee. Het voorlopige van ons menszijn wordt erdoor verduisterd, alsof zo'n verheffende ervaring maakbaar is.
Natuurlijk kan het altijd en overal opgeroepen worden, maar of het dan succes heeft staat niet vast. Is het enthousiasme en de saamhorigheid bij een voetbalwedstrijd (zeker als die gewonnen wordt!) hetzelfde als die tussen mensen die iets dergelijks ervaren in een internationale hoogmis in Lourdes met 20.000 gelovigen? De grondervaring lijkt mij dezelfde, alleen de vormgeving verschilt en de intentie.
Dat hoop ik tenminste. Ik mag hopen dat een viering transcendentie oproept en je in gelegenheid wordt gesteld jezelf te overstijgen, je ego los te laten en het te integreren in je leven. Een voetbalsupporter doet dat vast ook. Misschien maak ik het mooier dan het is. Laat ik goed kijken of wat tussen mensen gebeurt transcendentie bevorderend is en zo het leven rijker en zinvoller maakt.
Finkers vertelt in het interview dat Karen Armstrong (godsdienstwetenschapper) God een kunstvorm vind en dat hij zich daarin goed kan vinden. Ik ben het met hem eens. Ik heb zelf ook het idee dat religie/mystiek en kunst uit dezelfde Bron komt. Ook voor wetenschap geldt dat. Zeker als men intuitief iets geweldigs op het spoor komt. Of vanuit een grondinspiratie. Dat wijst voor mij op de Stiltekern in ieder mens. Een kern in de geest, een burcht in de ziel, een bron van levend water die overvloedig stroomt van kwaliteiten die ons leven verheffen en ons deel genoot maken van het geheimenis....
Ik kan dat zelf intens beleven in opera's. Daarin wordt op zo'n gecomprimeerde manier alle facetten van liefde bezongen en van het lot, of de wil van God of een dergelijke terminologie.
In AIDA van Verdi wordt de liefdesvereniging van Aïda en haar minnaar pas voltrokken in de dood. En dat op zo'n mooie wijze bezongen! Met een traan neem je afscheid van dit drama.
In Romeo and Juliette (Shakespeare/ opera van Gounod) hetzelfde. Ondanks het noodlot toch de opperste liefde durven genieten, ook al is het nog zo kort.
Liefde is eeuwig. Vraag niet naar het waarom.
Het is liefde, schoonheid, transparantie, intensiteit.
Gisteren sprak ik iemand voor wie God tussen mensen gebeurde. Een dergelijke interrelationele opvatting deel ik niet zonder meer.
Natuurlijk kun je God ook samen met anderen beleven. Dat ervaar ik vaak genoeg als ik met andere mensen samen vier, maar vind een dergelijke opvatting reductionisme. Het transcendente van God verdwijnt ermee. Het voorlopige van ons menszijn wordt erdoor verduisterd, alsof zo'n verheffende ervaring maakbaar is.
Natuurlijk kan het altijd en overal opgeroepen worden, maar of het dan succes heeft staat niet vast. Is het enthousiasme en de saamhorigheid bij een voetbalwedstrijd (zeker als die gewonnen wordt!) hetzelfde als die tussen mensen die iets dergelijks ervaren in een internationale hoogmis in Lourdes met 20.000 gelovigen? De grondervaring lijkt mij dezelfde, alleen de vormgeving verschilt en de intentie.
Dat hoop ik tenminste. Ik mag hopen dat een viering transcendentie oproept en je in gelegenheid wordt gesteld jezelf te overstijgen, je ego los te laten en het te integreren in je leven. Een voetbalsupporter doet dat vast ook. Misschien maak ik het mooier dan het is. Laat ik goed kijken of wat tussen mensen gebeurt transcendentie bevorderend is en zo het leven rijker en zinvoller maakt.
Finkers vertelt in het interview dat Karen Armstrong (godsdienstwetenschapper) God een kunstvorm vind en dat hij zich daarin goed kan vinden. Ik ben het met hem eens. Ik heb zelf ook het idee dat religie/mystiek en kunst uit dezelfde Bron komt. Ook voor wetenschap geldt dat. Zeker als men intuitief iets geweldigs op het spoor komt. Of vanuit een grondinspiratie. Dat wijst voor mij op de Stiltekern in ieder mens. Een kern in de geest, een burcht in de ziel, een bron van levend water die overvloedig stroomt van kwaliteiten die ons leven verheffen en ons deel genoot maken van het geheimenis....
Ik kan dat zelf intens beleven in opera's. Daarin wordt op zo'n gecomprimeerde manier alle facetten van liefde bezongen en van het lot, of de wil van God of een dergelijke terminologie.
In AIDA van Verdi wordt de liefdesvereniging van Aïda en haar minnaar pas voltrokken in de dood. En dat op zo'n mooie wijze bezongen! Met een traan neem je afscheid van dit drama.
In Romeo and Juliette (Shakespeare/ opera van Gounod) hetzelfde. Ondanks het noodlot toch de opperste liefde durven genieten, ook al is het nog zo kort.
Liefde is eeuwig. Vraag niet naar het waarom.
dinsdag 28 december 2010
Lievelingsbomen
Na een eerste proef over IJssellandmystiek onder de noemer IJsselstreekmystiek heb ik na veel puzzelen de weg naar mijn eigen blog weer gevonden. Op aanraden van mijn goede vriendin die wel vaker lumineuze ideeën heeft ga ik toch maar weer eens proberen regelmatig mijn blog te vullen met gedachten en ervaringen over de IJssellandmystiek.
Afgelopen dagen heb ik bij verschillende gelegenheden een kerstverhaal verteld over Wrachar, een man die in Brummen woonde en net over de IJssel in Wichmond een stuk land schonk aan Ludger, een van de eerste missionarissen in het Oosten van het land waar in zijn tijd Saksen woonden. Deze Saksen werden niet graag christen...beschikten ze al over een eigen vorm van mystiek, die al goed voldeed? Dat ze heilige bronnen en bomen vereerden, die de eerste missionarissen zo graag vernietigden , is dat te primitief gedacht? Kenden ze een natuurmystiek? We zullen het nooit weten.
De diepere intenties van de Saksische spiritualiteit en mystiek zullen we nooit leren kennen. Er is helemaal niets van overgeleverd. Misschien in "De Heliand", een Oud-Saksische evangeliebewerking. Ik hoop het te lezen vanuit mijn eigen inzichten in de mystiek om zo iets op het spoor te komen van de mystiek van mijn eigen voorvaderen die uit deze streek afkomstig zijn. Het is spijtig dat een nieuwe religie er niet aan gedacht heeft eerst de bestaande religie grondig te bestuderen en vast te leggen om dan te zien of de missie iets zinnigers zal opleveren dan gedwongen bekeringen.
Ik denk bijvoorbeeld aan dat mooie verhaal van de Friese koning Radbod die al met één been in het doopvont staat en vraagt of zijn voorvaderen ook gered worden. Als blijkt dat het antwoord ontkennend is treed hij terug uit het vont, want hij verblijft in de toekomst liever bij zijn eigen voorvaderen dan dat hij alleen in de hemel zou moeten vertoeven. Hij heeft de Liefde van Christus denk ik beter begrepen dan degenen die hem de blijde boodschap trachten te brengen. In de mystiek is mijns inziens de gulden regel: we worden allemaal gered of allemaal niet. Hoe zou anders ooit je vreugde volkomen worden, zoals het evangelie belooft?
Gelukkig bewaart de Willibrordskerk in Vierakker nog een herinnering aan onze Saksische voorouders. De pilaren van het middenschip zijn voorzien van eikenbladeren. Als een herinnering aan de heilige eiken. Iets van mijn voorvader- en voormoederlijke natuurmystiek stroomt vast nog wel door mijn bloed.
In een zware periode in mijn leven zocht ik een boom uit in een bos om energie aan op te doen en tot mezelf te komen. Om uit te huilen en intense vreugde te ervaren. Mijn kinderen speelden rond hun bomen, die naast de mijne stonden. We zijn het lievelingsbomen gaan noemen. Door mijn zoon die zijn boom Michaël noemde, is de boom van mijn dochter Gabriël gaan heten en die van mij Rafaël, naar de drie aartsengelen. Op 29 september is het feest van de Heilige Aartsengelen. Dan hebben we het er nog weleens over en denken we met veel plezier aan het spelen onder die bomen terug. We zijn van plan om er nog weer eens naar toe te gaan. Zouden ze er nog staan?
In ieder geval bestaan ze nog in ons.
Echte levensbomen, die in ons tot volle wasdom mogen komen!
Afgelopen dagen heb ik bij verschillende gelegenheden een kerstverhaal verteld over Wrachar, een man die in Brummen woonde en net over de IJssel in Wichmond een stuk land schonk aan Ludger, een van de eerste missionarissen in het Oosten van het land waar in zijn tijd Saksen woonden. Deze Saksen werden niet graag christen...beschikten ze al over een eigen vorm van mystiek, die al goed voldeed? Dat ze heilige bronnen en bomen vereerden, die de eerste missionarissen zo graag vernietigden , is dat te primitief gedacht? Kenden ze een natuurmystiek? We zullen het nooit weten.
De diepere intenties van de Saksische spiritualiteit en mystiek zullen we nooit leren kennen. Er is helemaal niets van overgeleverd. Misschien in "De Heliand", een Oud-Saksische evangeliebewerking. Ik hoop het te lezen vanuit mijn eigen inzichten in de mystiek om zo iets op het spoor te komen van de mystiek van mijn eigen voorvaderen die uit deze streek afkomstig zijn. Het is spijtig dat een nieuwe religie er niet aan gedacht heeft eerst de bestaande religie grondig te bestuderen en vast te leggen om dan te zien of de missie iets zinnigers zal opleveren dan gedwongen bekeringen.
Ik denk bijvoorbeeld aan dat mooie verhaal van de Friese koning Radbod die al met één been in het doopvont staat en vraagt of zijn voorvaderen ook gered worden. Als blijkt dat het antwoord ontkennend is treed hij terug uit het vont, want hij verblijft in de toekomst liever bij zijn eigen voorvaderen dan dat hij alleen in de hemel zou moeten vertoeven. Hij heeft de Liefde van Christus denk ik beter begrepen dan degenen die hem de blijde boodschap trachten te brengen. In de mystiek is mijns inziens de gulden regel: we worden allemaal gered of allemaal niet. Hoe zou anders ooit je vreugde volkomen worden, zoals het evangelie belooft?
Gelukkig bewaart de Willibrordskerk in Vierakker nog een herinnering aan onze Saksische voorouders. De pilaren van het middenschip zijn voorzien van eikenbladeren. Als een herinnering aan de heilige eiken. Iets van mijn voorvader- en voormoederlijke natuurmystiek stroomt vast nog wel door mijn bloed.
In een zware periode in mijn leven zocht ik een boom uit in een bos om energie aan op te doen en tot mezelf te komen. Om uit te huilen en intense vreugde te ervaren. Mijn kinderen speelden rond hun bomen, die naast de mijne stonden. We zijn het lievelingsbomen gaan noemen. Door mijn zoon die zijn boom Michaël noemde, is de boom van mijn dochter Gabriël gaan heten en die van mij Rafaël, naar de drie aartsengelen. Op 29 september is het feest van de Heilige Aartsengelen. Dan hebben we het er nog weleens over en denken we met veel plezier aan het spelen onder die bomen terug. We zijn van plan om er nog weer eens naar toe te gaan. Zouden ze er nog staan?
In ieder geval bestaan ze nog in ons.
Echte levensbomen, die in ons tot volle wasdom mogen komen!
Abonneren op:
Posts (Atom)