Naast Hermann Hesse heeft ook de Russische schrijver Fjodor Dostojevski veel voor mij betekend. Een echte topschrijver. Vooral 'De gebroeders Karamazov' behoort tot de wereldliteratuur en lijkt mij verplichte kost voor iedereen die theologie of filosofie studeert. Alles wat gedacht wordt en geleefd in de 19e eeuw komt hier bij elkaar. Het biedt een goed fundament om verder te denken over de grote dingen des levens.
Als een belangrijk onderdeel zie ik met name het statement van Aljosja, de derde broer, een novice in een klooster:
Als God niet bestaat, is alles geoorloofd.
Iwan, de tweede broer, zegt dat alles gewoonweg gebeurt.
Alles lijkt al geoorloofd. Een teken dus dat God niet bestaat.
Het mooie van het verhaal is dat al die meningen gewoon blijven staan.
Er staat een prachtig deel in over het leven en leer van de geestelijk leidsman van Aljosja.
Daar staat het geweldige verhaal van 'De Grootinquisiteur' tegenover, vertelt door Iwan. Niemand wil vrij zijn, hooguit gelukkig.
Dat had de Kerk nu net allemaal mooi geregeld, dus moet Jezus het niet in zijn hoofd halen weer op aarde terug te komen. de Grootinquisiteur vraagt hem te vertrekken...
De grootinquisiteur uit Verdi's Don Carlo kon zo wel uit dit boek weggelopen zijn.
Terwijl Aljosja de gelovige is, krijgt Iwan juist verschrikkelijk reëele hallucinaties van duivels en demonen.
Zo kan ik wel even doorgaan.
Vroeger betreurde ik dat het boek niet af was, maar nu ben ik er blij mee.
Geen slot, geen conclusies, je weet niet hoe het verder zou zijn gegaan.
Zo is het ook in het leven.
Maar tenslotte een mooi citaat van Dostojevski. De man die voor het vuurpeloton heeft gestaan en daarna jarenlang in strafkampen zat en ook daar heel zinnige observaties deed (in: Aantekeningen uit een dodenhuis).
Het citaat is van een ervaringsdeskundige zou ik willen zeggen, al klinkt dat hier wat onbenullig vind ik:
Het is niet zozeer vreemd en verbazingwekkend dat God echt bestaat-
maar dat een dergelijk idee kon opkomen in het hoofd van
zo'n wild en kwaadaardig dier als de mens...
