Ik stoor me er vreselijk aan als in een kerkdienst de voorganger klaarblijkelijk ongeïnspireerd de dienst doet. Als de gebeden zo worden opgezegd dat je gaat denken dat de voorganger absoluut niet in God gelooft, want als hij werkelijk wel tegen God sprak zou hij het wel anders zeggen...
Het stoort vooral ook gelegenheidskerkgangers. Zoals rond de Kerst. Iemand zei me: Het is dat het gebouw zo mooi was en me dat inspireerde, maar wat die man vertelde geloofde hijzelf blijkbaar ook niet. Hoe kan het dat een voorganger zo voor Gods Aanschijn treedt? Of ervaart zo'n iemand dat niet? Maar wat doet hij er dan? Is hij een bepaalde groep sociale kerkgangers aan het pleasen? Met de Kerst zouden alle vieringen toch tot in de puntjes verzorgd mogen zijn. Op dat moment zouden de vertrouwde kerkgangers juist aan die andere kerstkerkgangers kunnen laten zien wat een vreugde zij aan hun geloof beleven. Het schrikt zo eerder af.
Op diverse plekken vernam ik hoe gejaagd de vieringen werden gedaan...want de voorgangers moesten ook nog ergens anders een viering doen. Ik weet dat onder geestelijken wel de neiging bestaat er een marathon van te maken (Ik had wel acht vieringen met de Kerst..!). Maar is je vieren dan nog wel sacraal, is het qualitytime, raken mensen ontroerd of worden ze gesticht?
Ik dacht aan deze dingen bij een documentaire over verhalenvertellers in Marokko. Hoe je als verteller zelfvertrouwen moet uitstralen, dat je ontspannen moet zijn, je verhaal goed moet kennen. Anders luisteren de mensen niet en gaan ze weg. Op TV zappen ze je dan weg.
Je moet wel echt iets te vertellen hebben, wat jezelf raakt, wat je doorleefd hebt. Anders geloven ze je niet.
Dat is niet alleen bij Marokkaanse verhalenvertellers zo, maar ook bij dirigenten. Na die documentaire zag ik een Masterclass met de beroemde dirigent Kurt Masur. Wat een indrukwekkend gebeuren! Als aankomend dirigent moet je maar durven zijn commentaar op je toe te laten, zijn kritiek te aanhoren. Dat gaat heel hard, maar o zo duidelijk! En bij iedere nieuwe poging zie je zo'n dirigent groeien...hij moet leren spelen vanuit zijn hart. Techniek is prima, maar het gaat om gevoel, om het hart.
Een mooi voorbeeld was een stuk uit de 2e symfonie van Gustav Mahler. In de tachtiger jaren woonde ik een uitvoering bij van Bernard Haitink in het Concertgebouw te Amsterdam. Geen enkel concert daarna haalde ooit meer dat niveau. Het was ongelofelijk! Applaus leek wel ongepast. We hadden moeten knielen of zo, het was zo overweldigend mooi.
Dus in de Masterclass viel me op dat Kurt Masur de jonge dirigent dat gevoel wilde bijbrengen die Bernard Haitink wel kon vertolken. Kurt vuurde vragen op hem af: Heb je weleens gewanhoopt, weet je wat liefde is, wat verlies betekent, ben je weleens door je pijn heengegaan?
De man ontkende schuchter en Masur zei hem dan te leren invoelen want anders kun je Mahler nooit vertolken. Voel, zei hij, wat het zeggen wil: Sterben werd' ich, um zu leben...!
En inderdaad na een paar maal oefenen voelde je gewoon de verandering en werd het mooier en sterker. Het deed me denken aan de uitvoering van Mahler´s Tweede Symfonie in Deventer. In december vorig jaar was er een uitvoering door het Orkest van het Oosten, met als dirigent Toshiyuki Kamioka. Het was zoals Kurt Masur zei over veel vertolkers, namelijk dat ze vaak wel technisch perfect zijn, maar de muziek niet doorléven.
Ik moet maar nooit meer live naar de Tweede Symfonie gaan luisteren...maar waar het mij omgaat is dat voorgangers eigenlijk ook zo zouden moeten worden opgeleid. Dat ze doorléven wat ze zeggen en dat het zichtbaar mag worden in hun handelen.
Het wordt pas echt wat als jezelf authentiek aanwezig bent. Als dat wat je zegt je eigen ervaring is. Als je spreekt en handelt vanuit je hart. Het gaat er niet om of je emotioneel zou moeten zijn. Het gaat er wel om of je er vol vertrouwen echt bent. Dat je weet waar je voor staat. Ik heb het zelf ervaren hoe het werkt bij het oefenen van de dialogen in een viering. Als ik niet met overtuiging een dergelijke zin uitspreek, dan kan ik ook niet verwachten dat het volk iets uit overtuiging terugzegt. Was er maar Masterclass voor geestelijken.
De kerken zullen er niet door volstromen, maar het zou wel waarachtiger zijn! En dan aansluitend Masterclass voor gelovigen, wat zou dan een viering een vreugde zijn voor allen!
