Het eerste wat ik mij herinner na deze puber-schooltijd is de Jezusfilm van Pier Paulo Pasolini, 'Il Vangelo secondo Matteo' (1964), die heb ik geloof ik de eerste keer gezien in mijn woonplaats en een tweede keer in Amsterdam waar ik woonde en verkering had met Loekie. Met haar moet ik die film gezien hebben, want zij wist dat de mooiste muziek in de film uit de Kongolese Missa Luba kwam. Geweldige muziek. Een mix van Afrikaanse muziek met de klassieke misteksten in het Latijn. De hoes van de LP had ik tijdenlang aan de muur hangen. Een mooie ontwerp!
Daarna volgde de dubbel LP van Jesus Christ Superstar, een rock opera door Andrew LLoyd Webber en Tim Rice (1970), die ik werkelijk grijs gedraaid heb en die vast veel heeft bijgedragen aan mijn Jezusbeeld. De radicaliteit sprak me aan en ook de dubbelheid, want ik had ook te doen met Judas.
De film van toen vond ik niet erg sterk (1973), hoe hippie-achtig de film ook was. Misschien had ik er toen al wel last van dat ik vind dat de Evangelieverhalen en de ervaring van Jezus zich niet laat vangen in beelden. Of het moet haast een abstractie zijn. De Godescalc-miniatuur uit 781 (zie blog: Ressurrexit! 24.04.11) vond ik destijds prachtig. Een jonge Jezus, die kracht uitstraalde. Ik had toen deze miniatuur op mijn Nieuwe Testament met psalmen en gebeden geplakt. In zekere zin ervaar ik geloven vooral beeldloos, hoezeer ik ook van beelden en kunst houd. Jezus laat zich moeilijk uitbeelden. Ik mis altijd wel een facet van zijn persoonlijkheid. Bij beelden denk ik vaak: nee, niet zo, en ook niet zo! Het komt vast omdat ik Jezus altijd innerlijk heb ervaren en dat laat zich niet verbeelden. Alles wat van buiten komt is het dan niet.
In de jaren tachtig herinner ik me ook een verfilming van Jesus Christ Superstar met bijbehorende LP, maar ik was zo vergroeid met de oude LP dat ik er nooit aan gewend ben geraakt. Ik was toen meer op de tour van de Mattheüs Passion van Bach (de Harnoncourt-versie).
Ik heb ook de musicalversie (2005) van Jesus Christ Superstar op het toneel gezien. Het was best goed uitgevoerd, maar dat na iedere solo luid geklapt en gefloten werd, voelde voor mij als een blasfemie. Klappen doe je toch niet bij een Passieverhaal. Ik vind het nog steeds niet gepast, zeker niet na de Mattheüs, al kun je het ook best een normale muziekuitvoering vinden.
Ongeveer twee jaar geleden kreeg ik van een vriendin een remake op DVD van Jesus Christ Superstar uit 2000. Wat een prachtige versie, geweldig uitgevoerd. Zoals The making of zegt, staat de film stijf van de testosteron. Maria Magdalena zorgt wel voor een zeker tegenwicht.
In de film wordt het duidelijk dat het gaat om de strijd (de liefde?) tussen Judas en Jezus. In kleding zie je overeenkomst tussen Judas en Maria Magdalena. Zij draagt een donkerrode jurk en Judas een donkerrood T-shirt. Ze houden allebei van Jezus, dat is duidelijk. Verder zie je Judas in de film overgaan naar zwarte kleding en draagt hij schoenen van slangenleer. Uiteindelijk loopt hij rond in een gescheurd zwart shirt en zingt liggend: I don't know how to love him. I don't know why he moves me.... Indrukwekkend. Een mooie tegenhanger van het moment waarop Magdalena hetzelfde zingt.
Een sterke film waarin een flinke dosis mannenliefde tot uitdrukking komt, dat zie je niet vaak!
Ook al lijkt deze Jezus ook niet, naar mijn smaak, de dynamiek van het lijdensverhaal wordt geweldig in beeld gebracht en in hoge snelheid.
Iedereen in de film ziet er fantastisch uit. Simon heeft een prachtige groot kruis getatoeëerd staan op zijn bovenarm en draagt een camouflagebroek.
De voorhof van de Tempel en Jezus woede over de handel aldaar wordt heftig uitgebeeld. Hij gooit zelfs een TV stuk.
Zijn geseling is afschuwelijk om te horen en kruiselings lopen personen in het zwart op Hem toe en geven Hem een veeg 'bloed'. De kruisiging is heel bijzonder, evenals Judas' lied: 'Every time I look at you I don't understand...'.
Tja, wat blijft? Uit de film van Pasolini: het lege graf met ervoor Maria. Er klinkt het Gloria uit de Missa Luba. De opstanding komt zowaar voor in deze film van atheïst en marxist Pasolini!
Dan de LP uit 1970, in zijn geheel, en de verfilming van 2000.
Daar doe ik het voor. Verder lees ik liever de passieverhalen uit de Evangelies.
Ik heb ook vorige week naar the Passion gekeken die live werd uitgevoerd in Gouda. Met o.a. Syb van der Ploeg (Jezus), Thomas Berge en Do.
Mooie liedjes. De verteller, de sympathieke jakhals Erik Dijkstra uit De Wereld Draait Door, doet het goed. Maar ik vind het geen verhaal worden. De dramatiek is volkomen afwezig. Ik mis het bij de gevangenneming, ondanks alle ME'ers.
De verloochening van Petrus (Thomas Berge, jammer jongen!) komt weinig overtuigend over en hij weent geen enkel traantje!
De kruisiging wordt niet in scene gezet. Te gruwelijk.
Jezus verschijnt uiteindelijk op een kerktoren, met een mooi lied van André Hazes weliswaar, maar als wie? Een Verrezene?
Het ergste vond ik nog het commentaar rond de processie met het lichtbakkenkruis. Mooie opnamen, dat wel, maar mensen die meeliepen zeiden dingen die mij enorm verbaasden en ook de commentatrice wilde het geloof ik vooral leuk houden. Er liepen mensen achter het kruis aan voor de gezelligheid en uit saamhorigheid!
Een Joods meisje vertelde niets te hebben met Jezus! Hoe bestaat het! Is ze de gevolgen vergeten van die ene verdomde regel in Mattheus waarin het volk zegt dat Zijn bloed maar over hen moet komen? ...dat hebben ze geweten en hoe! Kijk maar naar de film 'Shoah' van Claude Lanzmann (1985). Ik snap wel dat Joden met het christendom niets te maken willen hebben.
Een moslimjongen staat doodleuk te vertellen dat Jezus voor hem maar een profeet is. In de Koran wordt verteld dat Jezus niet werd gekruisigd, maar een ander in zijn plaats. Waarom loop je mee?
Nee, haal je de goddelijkheid uit Jezus (en uit ons allemaal) dan houd je inderdaad een verhaal over van Elkerlijc, het verhaal van ieder mens die onschuldig lijdt. Wellicht is dat ook genoeg. Het is al heel mooi als je het gesymboliseerd ziet in dit verhaal en is het helemaal geweldig als je erdoor empathie ontwikkeld voor je lijdende medemens.
Ondanks de secularisatie van het Jezus-verhaal valt of staat het met hoe je Hem ziet: gewoon als mens van vlees en bloed (ja, dat is Hij óók) of tevens als drager van een aspect van menszijn die tevoren ongehoord was in Joodse kringen, namelijk dat we van Goddelijke afkomst zijn. Dat we kunnen vergoddelijken. Dat deze platte werkelijkheid (óók zo al zo'n wonder!) doordrongen is van God!
Dat de Kerk in een crisis verkeerd is mij maar al te duidelijk. Als ik over dit mysterie niets meer hoor, dan kan ik ook wel volstaan met gewoon te leven zoals ieder ander. Merkwaardig genoeg kan ik met deze opvattingen uitstekend leven:
Ieder mens is geneigd tot het kwade én tot het goede.
Wees blij dat het leven geen zin heeft.
Wees blij dat het leven geen doel heeft!
