Droomspel

In mijn vorige blog eindig ik met een citaat van August Strindberg uit zijn toneelstuk "Droomspel". Ik zag op internet dat het ook in Nederlands nog steeds wordt uitgevoerd en zag bij een bespreking het citaat terug uit de film van "Fanny en Alexander" van Ingmar Bergmann. Het schijnt een associatief stuk te zijn. Er worden echt patronen geweven en gespeeld met dromen en verbeelding. Het bracht me bij mijn studieuze uitstapjes van de laatste tijd.

Ooit wilde ik Indoloog worden, maar door bezuinigingen en persoonlijke omstandigheden zat dat er niet in. Na een half jaar Sanskriet moest ik afhaken. Toch heb ik daardoor affiniteit gekregen met oude Indiase teksten en gebruik ik deze kennis net als het Hebreeuws.
Door de kernwoorden te kennen en de transcripties goed te bekijken krijg je toch vat op de tekst en dring je diep door in de tekst.

Afgelopen tijd las ik de Asthavakra Gita, de Diamantsutra en de Sutra van Hui Neng, de zesde zenpatriarch. De teksten zijn innerlijk aan elkaar verwant. De Ashtavakra Gita is het toppunt van Advaita Vedanta, de Diamantsutra een belangrijke Mahayanatekst, die van groot belang werd voor het Ch'an Boeddhisme dat begon in China en later zich ontwikkelde tot het Japanse Zen.

Hui Neng, de zesde Ch'an Patriarch

Hui Neng borduurde er op voort. Eén zin uit de Diamantsutra bracht hem al tot Verlichting: Een bewustzijn ontwikkelen dat vrij is, zonder ergens afhankelijk van te zijn (hfst. 10). De Sutra van Hui Neng met de Diamantsutra vormen de basisteksten van de Ch'anschool van de directe verlichting. Het begint met een mooi 'autobiografisch' verhaal van Hui Neng.

Maar het ging me om het droomspel, dat ragdunne laagje werkelijkheid waarop de verbeelding ontluikt... Ik associeer het met the dreamlike state of life.

Diamantsutra in het Chinees (9e eeuw)

De Diamantsutra eindigt met een mooi vierregelig gedicht over deze werkelijkheid:

Beschouw deze vergankelijke wereld als
Een ster bij dageraad, een luchtbel in een stroom,
Een bliksemschicht, een zomerwolk,
Een flikkerende lamp, een illusie en een droom.

Misschien klinkt het Engels beter:

Thus shall ye think of all this fleeting world:
A star at dawn, a bubble in a stream;
A flash of lightning in a summercloud,
A flickering lamp, a phantom, and a dream.

Een aardige 'Statenvertaling' van A.F.Price uit 1947.
De grote kenner van Mahayana teksten, Edward Conze, heeft het over dat alles is als sterren, een gebrekkige verschijning, als een lamp, een schijnvertoning, dauwdruppels of een luchtbel, een droom, een bliksemflits, een wolk.


Ashtravakra (rechts) leert Janaka zijn Gita

Ook de Ashtavakra Gita zegt: Beschouw alles in deze wereld als een droom, als een goochelaarsvoorstelling, een illusie, een begoocheling.
Zowel Mahayana Boeddhisme als de Advaita Vedanta beschouwen deze wereld als een droom, een spel van de verbeelding. In het Westen zul je eerder horen dat het leven een toneelstuk is.
Shakespeare levert wel het mooiste citaat:

All the world's a stage
And all the men and women, merely players;
They have their exits and their entrances,
And one man in his time plays many parts.
(As you like it,act 2, scene 7, r 139-143)

Het leven is een droom, een begoocheling, een toneelstuk.
Daarom is alle Oosterse wijsheid erop gericht hieraan te ontsnappen of om dit te doorzien, wat verlichting zal brengen.
De advaita is daar wel het meest strikt in. Er valt niets te doen. Deze droomwereld is spel van het bewustzijn. Alles is eigenlijk al vrij en verlicht. 
De Gita zegt in hoofdstuk 3,25: 
Hoe wonderbaarlijk! In mij, de oeverloze oceaan (van het Zelf, het Bewustzijn), rijzen de golven van de individuele 'ego's' omhoog, botsen tegen elkaar, spelen hun spel en verdwijnen dan weer, al naar gelang hun aard.

Het Mahayana heeft zeer waarschijnlijk het idee  van verlossing ontwikkeld onder invloed van het Nestoriaanse Christendom. Het idee heeft het nog oudere wortels in het Perzisch Zoroastrisme, dat ook een verlossingsreligie is.

Het is dus niet zo gek dat vele mensen Christus nu zien als een Bodhisattva. Het idee van verlosser kwam in iedere geval gelijktijdig op verschillende plaatsen op: Je kunt bijdragen aan de bevrijding van de wereld.
Ook al is het leven maar een droom, ook al zijn we maar voorbijgangers (Thomasevangelie), ook al zijn we maar vreemdelingen en bijwoners hier op aarde (Hebreeuwse Bijbel en het Nieuwe Testament).

Als het leven toch maar een bubbel op de stroom is, een spel, een begoocheling, wat let ons dan dat spel zo goed mogelijk te spelen en er alles uit te halen wat erin zit ?
Ik las ergens het getuigenis van een Verlichte die ook iets in die trant zei. Hij vertelde dat hij zichzelf zo goed mogelijk wilde spelen en dat het goed gelukt was, tot nu toe!
Mededogen behoedt ons voor een arrogant neerzien op zogenaamde onwetenden, onverlichten, onbewusten.
De grap van Verlichting is juist dat je ziet dat iedereen verlicht is!
Dus vrees, liever wantrouw, de mens die zegt verlicht te zijn....
dat droomt hij maar....